Een viertal jaar geleden stelde ik in een opiniestuk over zelfbeschikking kritische vragen bij een minder dan sluitende euthanasiewetgeving en het "hellend vlak" dat die politieke keuze zou kunnen inhouden voor de zwakkeren in onze samenleving. Weldra euthanasie voor kinderen, dementerende bejaarden of gewoon voor mensen die het niet meer zien zitten?
Die "doembeelden" werden toen op meewarig gelach onthaald. Het verwijt was dat wie vragen stelde bij euthanasie hardvochtig was, ideologisch verstard of erger nog: het lijden verheerlijkte. Iedere kritiek stond gelijk aan vloeken in de nieuwe kerk van de radicale wilsautonomie. Vandaag lezen we in de krant hoe het euthanasiedebat de ooit zo veilig verklaarde haven van het objectiveerbare "ondraaglijk en uitzichtloos lijden" achter zich laat voor de nog onbekende wateren van een "recht op de goede dood" voor al wie daarom vraagt. Dat "Rome" met betrekking tot psychisch lijden alweer durfde een stem te verheffen tegen de Belgische gang van zaken kon nog op het klassieke gehoon rekenen. Toch lezen we ook uit minder verdachte levensbeschouwelijke hoek steeds meer aarzeling over waar dit debat naar toe gaat, zeker nu met "levensmoeheid" de rem op enige andere maatstaf dan, jawel, de vrije wil, gelost lijkt. Want zelfs als je je geloof belijdt in de individualistische leer die voorhoudt dat de mens samenvalt met zijn wil, is het nog maar de vraag of die wil in de praktijk even vrij is als op papier. Met andere woorden: hoe verhinder je misbruik en verdoken maatschappelijke of familiale dwang?
En voor wie de mens toch nog meer is dan de som van zijn individuele keuzes: waar blijft de gemeenschap? Is een spuitje het enige antwoord dat wij als samenleving hebben op eenzaamheid en gebrek aan levensvreugde? Indien dat zo is, zijn we de naam samen-leving dan nog wel waard?
En wat met het Centrum ter Preventie van Zelfdoding en haar hulplijn 1803? Schaffen we die binnenkort af in ruil voor een doorschakeling naar de LEIF arts van wacht? Nog een vaststelling in de marge: dit debat wordt vandaag blijkbaar alleen in het vrijdenkende België gevoerd. Zelfs gidsland Nederland (samen met ons land ongeveer de enige staat ter wereld die euthanasie an sich uit het strafwetboek haalde) deinst terug voor de georganiseerde zelfdoding. De rest van de wereld kijkt toe met een mix van onbegrip en afgrijzen. Ik steun de roep om een maatschappelijk debat ten gronde. Op voorwaarde dat dit debat intellectueel eerlijk kan gevoerd worden en dat de eis om heilige huisjes los te laten geldt voor iedereen - of de huisjes nu oud of nieuw zijn.